Бедеу жұптардың саны әлемдік статистика бойынша бүгінгі күні 20% жетті – бұл өте маңызды сан. Бұл мәселеге ұшырайтындар: 35 жасқа дейінгі әр 7 жұп, 35 жастан жоғары әр 3 жұп. Көптеген дамыған елдерде бедеу отбасылардың санының серпінді өсуі медициналық мәселенің шегінен шығып, әлеуметтік мәселеге айналуы. ДДҰ мәліметтеріне сүйенсек, бедеулік маңыздылығы жүрек-қан тамырларының және онкологиялық аурулардан кейін 3 орында тұр. 50% жағдайда бедеуліктің басты себебі ретінде әйелдердің ықпалы көрінеді.

Әйелдер бедеулігінің түрлері

Бірінші кезекте әйелдер бедеулігі келесілермен сараланады:

• іріншіден – контрацепция құралдарын пайдаланбай жиі жыныстық өмірге қарамастан бұрында жүктілігі болмаған кезде;
• екіншіден -  бұрында жүктілігі болған әйелдердің бедеулігі.

Факторларға сәйкес әйелдер бедеулігі бөлінеді:

• абсолютті – жатырдың, жатыр түтігі немесе аналық бездің болмауына байланысты табиғи жолмен жүктілік мүмкін емес. Ұқсас жағдайлар жасалған операцияларға немесе жыныстық органдардың дамуында тума маңызды кемшіліктер болумен байланысты;
• түтік – ішперделік немесе жатыр түтігі өтуі бұзылумен байланысты түтіктің пайда болуының бедеулігі. Бұл 40% жағдайда бедеуліктің себебі болып табылады;
• эндокринді –аналық жасушаның жетілуінің немесе аналық жасушалардың жетілуінің бұзушылығымен қорытындылану кезіндегі бедеулік. Ол 40% жағдайда бедеулік себебі болып табылады;
• жатыр – жатыр түтігіне шәует жасушаларының кіруіне кедергі болатын немесе эндометрийге ұрықтанған аналық жасушаның имплантация себептеріне байланысты бедеулік;
• иммунологиялық – цервикалдық жолда антиспермалды антиденелердің бар болуы шартталған бедеулік;
• психотектік – әйелдің психикалық-соматикалық жағдайы себеп болып табылатын бедеулік.

Әйелдер бедеулігінің ең кең таралған себептері

Кіші жамбас органдарының қабыну аурулары, оның ішінде жыныстық жолмен берілген қоздырғыштармен туындаған (гонококк, мерез ауруларының спирохетасы, трихомонада, хламидия, уреаплазма, сыртқы жыныс ағзаларының ұшықты вирусы, микоплазма, цитомегаловирус, гарднерелла). Қабыну аурулары жатыр қуысында және жатыр түтігінің жетілуінде жабыспалардың қалыптасуына әкеледі.  Бұл түтіктердің дұрыс анатомиялық орналасуының әрекетсіздігін және бұзылуын тудырады және аналық жасушалар қозғалысын жатырға қарай қиындатады, сондай-ақ ұрықтандырудан кейін имплантация болады.

Эндокриндік жүйе органдар жұмысының бұзылуы – аналық бездің ісігі, көпжылауықты аналық бездің синдромы, жарақаттан кейін орталық жүйке жүйесінің тұрақты жұмыс істеуінің бұзылуы, арахноид пен ісіктердің барында әйелдердің ұрықтылығына қалқанша бездің жұмысы  (гипотиреоз және гипертиреоз) және бүйрек үсті бездің қабығы бұзылса әсер етеді.  Семіздік немесе дене массасының маңызды тез түсуі үлкен маңызды орын алады – майлы тін жыныс гормондардың метаболизмасының реттеуіне қатысатын эндокринді органдар болып табылады. Кез келген эндокринді бұзылыс аналық жасушаның, фолликуланың жетілуінің бұзылуына және етеккір циклінің бұзылуына әкеп соғады.

37 жастан жоғары. Гормонды өзгерістерге, бірақ физиологиялық сипатта туындаған бедеулігі әйелдер ағзасында аналық жасушаның жетілмеуімен байланысты және жас ерекшеліктер де жатады.

 37 жастан кейін аналық жасушаның жетілуі тез төмеңдейді.  Яғни, сау әйел 37 жастан кейін жүкті болуға қабілетті, бірақ бұл мүмкіндік айтарлықтай төмендейді, себебі аналық жасушаның жетілуі (фолликулада аналық жасушаның шығуы) 37 жастан кейін ай сайын емес, 3-5 айда бір рет келеді .

Хирургиялық операциялар мен қозғалыстар - – іштің қуысында (аппендицит, бүйірқалтасының перфорациясы, перитонит, ісік және т.б. себебі бойынша ішектерде), несеп-жынысқа және басқа жамбас мүшелерінің органдарына, диагностикалық лапароскопияға, жүктіліктің қайталануын жасанды түрде тоқтатуға, әсіресе хирургиялық, қайталанған диагностикалық тазарту және басқа да медициналық қозғалыстарға байланысты.

Эктопия және жатыр мойнының дизплазиясы, жатыр ішіндегі спиралдың болуы  –  қабыну  процестерінің,жабыспа аурулардың, олардың қасында, кіші жамбаста дамуы әсер етеді, мойында (синехия) және жатыр қуысында бітуі.

Жатыр қуыс аурулары:

• бұлшықеттің ісігі (әсіресе бұрыштарда), аналық бөлімнің ішінде фаллопий жатыр түтігінің сағанасының қысылуы;
• жатыр мойны каналының шырышты қабатындағы өзгерістер (қабыну процестерінде, дисплазия, эндокриндік аурулар), бұл шәует жасушаларының енуін болдырмайды;
• жабысқақ эндометрия;
• жатыр денесінің эндометриозы және оның өсуі.

Созылмалы күйзелістік және ауыр психоэмоциальды күш – етеккір циклінің жатыр түтігінің жұмысын жүйкелік реттеуінің бұзылуына әкеледі- толқи жиырылу, шырыштың пайда болуы,  шырышты қабықтың тербелмелі эпителийінің бүрлі  тербелістерінің нақты бағыты және т.б. 

Әйелдердің бедеулігі емделе ме?

Бедеуліктің мәселесін шешу кезінде ең бірінші қабынуға қарсы емдер жүргізіледі.  Жалпы әйелдердің бедеулігін емдеу анықталған себептерге байланысты және келесіні қосады:

• анатомиялық жағдайды хирургиялық қалпына келтіру және жатын түтігінің жетілуінен өтудің әртүрлі әдістері; оның мәні шырыштың жарылуынан, олардан жатыр түтігінің және фимбрияның шығуына байланысты; ондай операцияларға (сальпинголизис, жатыр түтігін кесу немесе  сальпингопластика,
• фимбриолизис) жатады;
• гормонды бұзушылықтарды емдеу немесе/және түзету;
• аналық жасушаның жетілуін жирықтыру;
• жатыр мойыны,  эндометриоз, миоматоз, полипоз дисплациясын емдеу, психотерапевтік дәрілерді тағайындау және т.б.

Сақтанымпаз және/немесе хирургиялық әдістерді пайдаланғаннан кейін әсер болмаса, экстракорпоральды ұрықтандыру (ЭКҰ) рәсімдерін қолдану ұсынылады. ЭКҰ әдісі ең қиын және қымбатына қарамастан бүгінгі таңда әйелдер бедеулігінің  көптеген түрлерінде ең тиімді болып табылады.